پاراگون سیتی - شهر کامل چیست؟

شهر کامل (Paragon City)؛ یک پروژه تاریخی و هدفمند

معماری و زندگی در قرن بیست و یکم

تحقیق، تألیف، موسس و برگزار کننده: فصلنامه 2A (مرکز بین‌المللی مطالعات معماری 2A)

Paragon City (Urban Interaction Forum)

اشاره: مطلب پیش رو ترجمه‌‌‌‌ی فارسی مفهوم «پاراگون سیتی» است که برای شناسانیدن شهرهای کامل ایران و جهان تنظیم و تدوین شده است. پاراگون سیتی، مفهومی است که در سطح بین‌‌المللی مورد توجه قرار گرفته و عناصر و اهداف آن در مجله2A (ART & ARCHITECTURE) تعریف شده است.

توسعه‌‌های شهری می‌‌توانند در بسترهای مختلف و با رویکردهای متفاوتی تعریف شوند و به روش‌‌های گوناگون بر زندگی افراد تأثیر بگذارند. در توسعه‌‌های شهری، ابزارهای گوناگونی شامل طراحی و برنامه‌‌ریزی شهری، معماری، علوم اجتماعی، اقتصاد، مدیریت شهری و … باید در تعامل و ترکیب با یکدیگر و به‌صورت هماهنگ عمل کنند تا بتوان قابلیت‌‌های شهر را شکوفا، نقاط برجسته‌ی آن را تقویت و نقاط ضعف آن را مهار کرد.

هدف از معرفی شهر کامل – برجسته (Paragon City)، رسیدن به چرخه‌‌ای برای بهبود وضعیت شهرها است؛ از یک سو شهرهای واجد شرایط به‌عنوان شهرهای ایده‌‌آل در سطح جهان مطرح و معرفی می‌‌شوند که این امر در برندینگ و توسعه آن‌‌ها تأثیر به‌سزایی خواهد داشت و چنین موضوعی می‌‌تواند در درازمدت به ایجاد رقابت میان شهرها برای دستیابی به‌عنوان پاراگون سیتی، از طریق بهبود شرایط‌شان در ابعاد مختلف شهری شده و آن‌‌ها را در مسیر توسعه قرار دهد. از سوی دیگر با بررسی ویژگی‌‌های شهرهای مطرح ‌‌شده، می‌‌توان به الگوهایی برای رفع مشکلات شهرهای مشابه آن‌‌ها دست پیدا کرد.

پاراگون سیتی یا شهر کامل – برجسته ، به‌عنوان مرجعی آرمانی برای کمک به طراحان و برنامه‌‌ریزان شهری به منظور گام برداشتن در مسیر شکوفایی شهر و حل مشکلات آن در نظر گرفته شده است. پاراگون سیتی، شورایی برای تعاملات شهری است که با مشارکت طراحان خلاق، سازمان‌‌های مدیریت شهری، شهرداری‌‌ها و نهادهای مرتبط با مسائل شهری فعالیت می‌‌کند. در این شورا (Forum) برای رسیدن به پاسخ‌‌های مسائل شهری پیچیده، راه‌حل‌هایی پاسخگو به نیازهای مردم، کارا و مقرون‌به‌صرفه ارائه می‌‌شود.

زندگی در شهر کامل – برجسته، می‌‌تواند به ساکنان فرصت داشتن آرامش بیش‌تر و اضطراب کمتر را داده و در نتیجه، موجب هدرنرفتن انرژی خلاقانه‌‌ی آن‌‌ها و مثبت‌‌تر شدن زندگی‌شان شود. در چنین شهری همه‌‌ی اعضای جامعه، در هر گروه سنی، از فرصت رشد و شکوفایی در آرامش برخوردار خواهند بود.

تعاریف و اهداف

برنامه‌‌ریزی و طراحی شهری از جمله ابزارهایی هستند که برای هدایت توسعه‌‌های شهری و رفع مشکلات آن در مقیاس‌‌های گوناگون، از کلان‌‌شهرها گرفته تا شهرهای کوچک و روستاها مورد استفاده قرار می‌‌گیرند. یکی از اهداف اصلی استفاده از این ابزارها را می‌‌توان دستیابی به هنر خلق مکان دانست. برنامه‌‌ریزی و طراحی شهری می‌‌توانند به راهبران شهری برای قدم گذاشتن در مسیر توسعه‌‌ی پایدار کمک کنند. این دو مقوله، با تأثیرگذاری بر ابعاد گوناگون کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و زیست‌‌محیطی و همچنین تأثیر پذیرفتن از آن‌‌ها، به روشن‌‌سازی مسیر برای ایجاد تعادل میان هدف و چشم‌‌انداز آتی یک حوزه از یک سو، و منابع و محدودیت‌‌های موجود از سوی دیگر، منجر می‌شوند. نقش مهم دیگری که برنامه‌‌ریزان و طراحان شهری ایفا می‌‌کنند، عاملیت میانجیگرانه میان حاکمیت، بخش خصوصی و اجتماع محلی است.

مجله‌‌ی 2A مفهوم پیشگامانه‌‌ی شهر کامل را در قالب «شورای تعامل شهری» یا «مرکز مطالعات توسعه شهری و زندگی متعادل» معرفی می‌‌کند. هدف از معرفی چنین مفهومی، گام برداشتن به سوی خلق محیطی مطلوب برای ساکنان در سراسر جهان است. در راستای این هدف، چارچوبی پایه‌‌گذاری کرده‌‌ایم که به راهبران توسعه‌‌های شهری کمک می‌‌کند که با استفاده از فضا به‌عنوان منبعی تأثیرگذار برای توسعه، در کنار دخیل کردن سرمایه‌‌گذاران در طول مسیر، چشم‌‌اندازهایشان را محقق کنند. برای حرکت به سمت ایده‌‌ی پاراگون سیتی، به طراحانی با ذهن درخشان نیاز است که بتوانند برای مشکلات پیچیده‌‌ی زندگی شهری راه‌‌حل‌‌های کارا ارائه دهند.

چشم‌‌انداز

شهر کامل – برجسته (Paragon City)، شهری بزرگ و مدرن است که در آن گذشته و خاطرات شهر با سرزندگی و انرژی جریان حال آن پیوند می‌‌خورد. در چنین شهری؛ معماری، فضای عمومی، پایداری، عدالت اجتماعی و حمل‌ونقل در کنار سایر ابعاد و ویژگی‌‌های زندگی شهری در پیوند با یکدیگر، فضایی را خلق می‌‌کنند که به تمامی مشکلات و مسائل شهر و ساکنان آن پاسخ بدهد.

چشم‌‌انداز شهر کامل – برجسته، ایجاد یک شورای تعامل شهری برای ارائه چارچوبی به منظور شناسایی و معرفی شهرهایی از سراسر جهان در قالب شهر کامل – برجسته و آرمانی است. مجله‌‌ی 2A در نظر دارد که در قدم اول با معرفی شهرهای ایده‌‌آل، افراد مختلف در سراسر جهان را از وجود چنین شهرهایی مطلع سازد، که نتیجه‌‌ی آن رونق توسعه در این شهرها و الگوبرداری شهرهای مشابه از آن‌‌ها برای رسیدن به جایگاهی که به‌عنوان شهر پاراگون‌‌ شناخته شوند، خواهد بود. در گام‌‌های بعدی، می‌‌توان با در اختیار قراردادن الگوها و معیارهایی برای شهرهایی که در دسته‌‌بندی مشابه با شهرهای مطرح‌‌شده قرار گرفته‌‌اند، به حل مشکلات آن‌‌ها کمک کرده و همچنین فضایی رقابتی برای توسعه‌‌‌‌ی مطلوب، میان شهرها به وجود آورد.

در فرایند انتخاب شهر کامل، معرفی شهرها از جانب متولیان شهر یا متخصصان در حوز‌‌ه‌ی شهری صورت می‌‌گیرد و اطلاعات تکمیلی برای کمک به کمیته‌‌ی تخصصی جهت آشنایی بیشتر با ویژگی‌‌های آن شهر(یا حوزه) از سوی آنان در فرایند ثبت‌‌نام شهر وارد می‌‌شود. کمیته‌‌ی تخصصی به شهرهای ثبت‌‌شده در گونه‌‌بندی‌‌های متفاوت، بر اساس معیارهای تعریف‌‌شده امتیازی از یک تا پنج اختصاص داده و نظر تخصصی خود را در مورد این شهرها در قالب یک پاراگراف حداکثر 100 کلمه‌‌ای عنوان می‌کند. سپس با درنظر گرفتن میانگین این امتیازها و همچنین نظرات تخصصی، به شهرهای واجد شرایط عنوان شهر کامل در آن گونه‌‌بندی خاص اطلاق می‌‌گردد.

نگهداری و احیای میراث شهری

هنگامی که درباره‌ی «میراث شهری» بحث می‌کنیم، آنچه به ذهن اکثر برنامه‌ریزان شهری و مدیران می‌رسد معمولاً «آثار تاریخی» است، یعنی کلیساها، معابد، انواع بناهای مذهبی، کاخ‌ها، قلعه‌ها، دژها، دیوارها و دروازه‌های تاریخی شهر و غیره.

 این رویکرد اغلب مناطق مسکونی و مراکز شهرهای تاریخی را که به طور مساوی میراث شهری را نشان می‌دهند، حذف می‌کند. همچنین ممکن است حتی عناصر غیر ملموس میراث شهری، همانند آداب و رسوم و باورها وجود داشته باشند که نقش مهمی در تبیین فضا، محیط ساخته شده و شیوه‌های استفاده از آن دارند.

 با توجه به وجود سازمان‌های فرهنگی بین‌المللی مانند سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو)، مرکز بین‌المللی مطالعه، حفظ و احیای اموال فرهنگی (ICCROM) و کمیسیون بین‌المللی بناها و محوطه‌ها (ICOMOS).

برخی گروه‌های حفاظتی محلی و بناهای تاریخی دارای «لابی» هستند و تا حدودی نسبت به مناطق مسکونی تاریخی، وضعیت مطلوب‌تری دارند. به نظر می‌رسد سازمان‌ها و گروه‌های ذینفع مذکور در تلاش‌های خود برای دستیابی به منافع بیشتر در راستای حفظ و حراست از آثار قدیمی با ارزش تاریخی، موفقیت‌هایی به دست آورده‌اند. با این حال، به ندرت ارجاع متقابلی بین میراث شهری و پایداری صورت می‌گیرد. مساله این است که برنامه‌ریزی در زمینه توسعه محیط زیست شهری، میراث شهری را به طور کامل از بحث پایداری حذف کرده است. محیط‌ها و مظاهر فرهنگی، قدرت‌های نظامی، اقتصادی و مذهبی و نیروها به‌عنوان بخشی از میراث ملی شایسته است که در این چشم‌انداز گنجانده شود و میراث شهری باید به جایگاه سرمایه‌ای قابل حفظ برسد که بتواند به نفع حال حاضر باشد.

 این سرمایه‌ها فقط محدود به دیدگاه‌های فرهنگی نیستند، بلکه می‌توانند به یک سرمایه اقتصادی با قابلیت مناسب برای بهره‌برداری اقتصادی تبدیل شوند. به عنوان مثال تقویت گردشگری مبتنی بر میراث تاریخی به رونق اقتصادی منجر می‌شود.

امنیت شهری

امنیت از نیازهای اساسی انسان‌‌ها در زندگی است. حس اطمینان و امنیت، پیش‌‌نیاز اساسی برای موفقیت یک فضای شهری یا طراحی آن است، زیرا حس عدم امنیت و ترس از قربانی شدن می‌‌تواند باعث جداشدن برخی فضاها از جریان زندگی و دور شدن انسان‌‌ها از آن فضاها شود. از سوی دیگر، زندگی اجتماعی همراه با تعاملات و حس تعلق، می‌‌تواند به افراد حس امنیت را القا کرده و همچنین از نرخ جرایم بکاهد.

ارزیابی امنیت باید بر اساس جمع‌‌آوری و تحلیل آمار کمی و کیفی صورت‌گرفته و راهکارهای مناسب با توجه به نوع مشکلات موجود در هر فضا صورت گیرد و با همکاری مسئولان، ذی‌نفعان و جامعه به اجرا در بیاید.

ایمن بودن فضاها برای استفاده‌‌کنندگان آن‌‌، عامل مهمی در تعیین میزان و نحوه‌‌ی استفاده‌‌ی گروه‌‌های مختلف اجتماعی و جمعیتی از آن‌‌ها است. بسیاری از فضاهای شهری می‌‌توانند با تغییر در طراحی یا عملکرد، به مکان‌‌هایی ایمن‌‌تر و سالم‌‌تر تبدیل شوند. اولویت دادن به حرکت پیاده در خیابان‌‌ها از طریق طراحی و برنامه‌‌ریزی، یکی از عوامل مؤثر در افزایش ایمنی برای استفاده‌‌کنندگان فضاها است.

پشتیبانی از سلامت جسمانی و روانی ساکنین

توجه به سلامت جسمانی و روانی ساکنان، از مهم‌‌ترین موضوعاتی است که می‌‌توان به‌عنوان وظیفه‌‌ی شهر ایده‌‌آل در نظر داشت. شهرها و فضاهای شهری باید به‌گونه‌ای طراحی و برنامه‌‌ریزی شوند که نه‌تنها سلامت ساکنین خود را به خطر نیندازند، بلکه به آن‌‌ها این امکان را بدهند که در فضایی سالم، توان جسمی و فیزیکی خود را بهبود ببخشند. چنین شرایطی باید شامل تمامی گروه‌‌های جمعیتی شود و تنها افرادی را که در زمره‌‌ی گروه‌‌های بدون مشکلات جسمانی و روانی قرار می‌‌گیرند، در نظر نگیرد؛ بلکه باید گروه‌‌هایی مانند افراد دارای معلولیت (شامل ناتوانی روحی و فیزیکی) و سالمندان را نیز در نظر گرفته و برای آن‌‌ها برنامه‌‌ریزی و طراحی ویژه در نظر داشته باشد.

پشتیبانی از فرهنگ و خلاقیت

امروزه خلاقیت و فرهنگ به ‌عنوان عناصر حیاتی در توسعه‌‌های شهری شناخته می‌‌شوند. خلاقیت راهی است برای پاسخگویی به مشکلات احتمالی که در جریان جهانی‌‌سازی و رقابت میان شهرها به وجود می‌آیند. از جمله این مشکلات می‌‌توان به ضعیف شدن فرهنگ‌‌های محلی و هویت مناطق و شهرها اشاره کرد. در واقع خلاقیت علاوه بر اینکه راهی برای مقابله با چنین مشکلاتی است، خود نیز می‌‌تواند ابزاری برای تقویت ساختارهای اقتصادی محلی، دستیابی به نهادهای اجتماعی و افزایش همه‌‌شمولی در جامعه مدنی باشد. به دلیل پیوند قوی میان فرهنگ و کیفیت زندگی، اگر توسعه به‌عنوان عامل ارتقادهنده‌‌ی کیفیت زندگی ساکنان مد نظر قرار گیرد، دنیای فرهنگ در مسیر توسعه نادیده گرفته نخواهد شد.

پشتیبانی از نوآوری

تجهیز شهروندان به فناوری، یکی از راه‌‌هایی است که می‌‌توان برای پیشرفت شهر از آن استفاده کرد. نوآوری‌‌ها در عرصه‌‌ی فناوری، خدمات و حکمروایی شهر، ابزارهایی هستند که می‌‌توان به‌وسیله‌ی آن‌‌ها کیفیت زندگی ساکنان شهرها را ارتقا داد. فناوری‌‌های مورد بحث باید به‌گونه‌ای طراحی و اجرا شوند که تمرکز اصلی آن‌‌ها بر ساکنان بوده و برای تمامی گروه‌‌های سنی جمعیت با سطوح مختلف توانایی قابل‌استفاده باشد.

پشتیبانی از عدالت جنسیتی

توجه به همه‌شمول بودن فضاها برای جنسیت‌‌های گوناگون، عاملی مهم و اثرگذار در موفقیت اقتصادی فضای شهری و اختلاط اجتماعی در آن است. برخی ویژگی‌‌ها موجب می‌‌شوند که فضا نقشی تک جنسیتی پیدا کرده یا برخی جنسیت‌‌ها را به‌طورکلی نادیده بگیرد. چنین مسئله‌‌ای می‌‌تواند موجب کاهش تنوع جنسیتی در فضا شده و در نتیجه حس ناامنی را برای گروه‌‌های جنسیتی کنار گذاشته شده از فضای شهر ایجاد کند. این موضوع علاوه بر آثار اجتماعی، می‌‌تواند تبعات اقتصادی نیز داشته باشد. در یک شهر ایده‌‌آل، فضاها به‌گونه‌ای طراحی شده و عمل می‌‌کنند که فرصت تجربه‌‌ی زندگی را به‌صورت برابر در اختیار همه‌‌ی گروه‌‌های جنسیتی قرار ‌‌دهند.

پشتیبانی از مؤلفه‌های توسعه پایدار

توسعه‌ی پایدار مفهومی است که در دهه‌‌های اخیر وارد ادبیات مرتبط با توسعه‌‌های شهری شده است. این مفهوم در حالت عام خود به معنای ایجاد و حفظ توازن میان نیازهای یک جامعه و منابعش است، به‌گونه‌ای که در عین رفع نیازهای جامعه‌‌ی کنونی، حل و فصل نیازهای نسل‌‌های آینده را به خطر نیندازد. پایداری در قالب چهار بعد اجتماعی، اقتصادی، زیست‌‌محیطی و فرهنگی شناسایی و ارزیابی می‌‌شود. در شهر ایده‌‌آل، برنامه‌‌ریزی و طراحی باید به‌گونه‌ای صورت گیرد که پایداری در تمامی ابعاد زیر حفظ شود:

·        پایداری اجتماعی:

بعد اجتماعی از اوایل قرن بیست و یکم به‌عنوان جزئی اساسی ازفرایند توسعه‌ی پایدار مدنظر قرار گرفته است. پایداری اجتماعی مفهومی است که به طور عمده با ابعاد کیفی ارتباط داشته و شناسایی می‌‌شود. تعاریف و شاخص‌‌های زیادی برای پایداری اجتماعی معرفی و مطرح شده است، اما می‌‌توان در یک جمله، پایداری اجتماعی را توانمندی اجتماعات محلی برای غلبه بر چالش‌‌ها و مسائل درونی و نشان دادن واکنش بهینه در برابر تغییرات بیرونی دانست.

·        پایداری اقتصادی:

اقتصاد به‌عنوان یکی از عوامل مهم در کیفیت زندگی انسان‌‌ها و همچنین توسعه‌‌های شهری عمل می‌‌کند. وجود اقتصاد پایدار می‌‌تواند تا حدود زیادی ضامن پایدار بودن کیفیت زندگی ساکنان یک منطقه شود. عوامل مختلفی بر پایداری اقتصادی یک منطقه اثرگذارند، اما به‌طورکلی، همان‌‌طور که در تعریف توسعه‌‌ی پایدار گفته شد، پایداری اقتصادی به شرایطی اطلاق می‌‌شود که علاوه بر وجود رونق اقتصادی و نسبت هزینه و درآمد معقول، نیروی انسانی و منابع، اتلاف نشده یا دچار فرسودگی بیش از اندازه نشوند.

·        پایداری زیست‌ محیطی:

مدیریت منابع طبیعی، عاملی اساسی برای دستیابی به پایداری زیست‌‌محیطی است. تعامل میان شهرها و منابع طبیعی بسیار گسترده‌‌ و پیچیده است. حدود 75 درصد از منابع طبیعی جهان در شهرها مصرف می‌‌شود و کیفیت خاک، هوا و آب به شدت با آلاینده‌‌های خطرناک و فاضلاب‌‌های تولید شده در شهرها تضعیف می‌‌گردد. درنظرگرفتن محیط‌زیست یک منطقه به‌عنوان یکی از معیارهای اصلی، ضمن حفظ جنبه‌‌های طراحی پایدار بر سلامت شهر و ساکنان آن نیز اثرگذار است. استفاده از منابع طبیعی باید به‌گونه‌ای باشد که علاوه بر پاسخگویی به نیازهای ساکنان فعلی، این منابع را برای آیندگان نیز حفظ کند.

·        پایداری فرهنگی:

بعد فرهنگی در توسعه پایدار، یک مؤلفه‌ی مجزا نیست بلکه بستری برای تحقق همه‌‌ی مؤلفه‌های دیگر محسوب می‌‌شود. به عقیده‌‌ی جان هاوکز، فرهنگ چیزی نیست که بتوان آن را پس از شکل گرفتن جامعه بر مبنای نیازهای اساسی به آن تزریق کرد، بلکه خود از نیازهای اساسی و بستر شکل‌‌دهنده‌‌ی جامعه است. فرهنگ را می‌‌توان شیوه‌‌ی زندگی‌کردن یک جمع دانست که بر مبنای دستاوردهای مادی و معنوی آن جمع شکل‌گرفته است.

کارایی بنگاه‌‌های خرد اقتصادی

درصورتی‌که شهر به‌گونه‌ای عمل کند که در آن فضا برای تعاملات باز باشد، خرده‌‌فروشی‌‌ها این فرصت را به دست می‌آورند که خدمات خود را به اجتماع ارائه کنند. در واقع می‌‌توان گفت رونق خرده‌‌فروشی‌‌های موجود در یک فضای شهری، علاوه بر تأثیرگذاری بر اقتصاد محلی، میزان تعاملات اجتماعی را منعکس کرده و مردم را به حضور در فضاهای شهری ترغیب می کند.

آموزش اجتماعی

افزایش آگاهی اجتماعی در مورد مسائل و چالش‌‌های جامعه با آموزش مردم در زمینه‌‌های گوناگون می‌‌تواند صورت بگیرد. این فرایند به پرورش شهروندانی مسئولیت‌‌پذیرتر، مفیدتر و آگاه‌‌تر منجر خواهد شد.

انطباق‌‌پذیری شهری

به دلیل تغییرات سریع جهان، شهرها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که بتوانند با تغییرات آینده با آمادگی مواجه شوند. درصورتی‌که شهرها به‌گونه‌ای انطباق‌‌پذیر طراحی شوند، بسیاری از مشکلاتی که در نتیجه‌‌ی تغییرات در ابعاد گوناگون به وجود می‌‌آیند، راحت‌‌تر می‌‌توانند به راه‌حل برسند.

عدالت در ارائه‌‌ی فرصت‌‌ها

خدمات شهری باید به‌گونه‌ای در سطح شهر پخش شوند که تنها در اختیار گروه‌‌ها یا طبقات خاصی از اجتماع قرار نگیرند. همه‌‌ی افراد شهر باید فرصت استفاده از فضاهای شهری، خدمات و امکانات را داشته باشند و بتوانند استعدادهای خود را با استفاده از این امکانات شکوفا کنند.

گونه‌‌بندی شهر کامل – برجسته (Paragon City)

معرفی پاراگون سیتی می‌‌تواند در مقیاس‌‌های مختلفی شامل واحد همسایگی (محله)، یا بخشی از شهر و منطقه شهری و کلان‌شهر (متروپولیتن) صورت بگیرد. حوزه‌‌های نام‌‌برده در گونه‌‌بندی‌‌هایی که در ادامه به آن‌‌ها پرداخته‌‌ایم جای می‌‌گیرند. در گونه‌‌بندی‌‌های زیر منظور از منطقه، حوزه‌‌هایی جغرافیایی در داخل شهرهاست که می‌‌تواند از لحاظ مقیاس حوزه‌‌های مختلفی (که اندازه‌‌ای کوچک‌تر از شهر دارند) را در بر بگیرد. لازم به ذکر است که در شهر و کلان‌شهرها، به دلیل گستردگی، امکان انتخاب چند گونه‌‌بندی به‌شرط پوشش‌‌دهی معیارهای ارزیابی هر گونه‌‌بندی وجود دارد.

توجه: گونه‌‌بندی‌‌های زیر قابل اعمال در تمام حوزه‌‌هایی جغرافیایی در داخل شهرهاست و می‌‌تواند از لحاظ مقیاس، حوزه‌‌های مختلفی شامل واحد همسایگی (محله)، بخشی از شهر، منطقه شهری (شهر) و کلان‌شهر (متروپولیتن) را در بر بگیرد.

اکوموزه‌‌

اکوموزه‌‌ها، حوزه‌‌هایی هستند که واجد ارزش حفاظتی بوده، ویژگی‌‌ها و جاذبه‌‌های بارز طبیعی و فرهنگی داشته، معماری آن‌‌ها با طبیعت همگون است و مهم‌‌تر از تمام این موارد، سایت‌‌هایی زنده هستند؛ بدین معنی که جوامع محلی با آداب ‌و رسوم و فرهنگ خاص آن منطقه در آن حضور داشته و زندگی می‌‌کنند. این حوزه‌‌ها عموماً حد ومرز مشخص و دقیق جغرافیایی ندارند و به‌عنوان راهی برای معرفی و درک میراث معنوی و غیرملموس و همچنین حفاظت از فرهنگ جامعه محلی عمل می‌‌کنند.

شهر – موزه و تاریخمندی

برخلاف دیدگاه سنتی به موزه‌‌ها که آن‌‌ها را ساختمان‌‌هایی برای نگهداری و نمایش آثار واجد ارزش تاریخی، فرهنگی، هنری و… می‌‌دانست، رویکرد امروزی به موزه‌‌ها تغییر کرده و موزه، مفهومی گسترده‌‌تر از یک ساختمان منفرد به خود گرفته است. یک شهر یا منطقه با ارزش‌‌های تاریخی و فرهنگی می‌‌تواند به‌عنوان موزه شناخته شده و عمل کند.

شهر- موزه عبارت است از شهری که فضاها و ساختمان‌‌های آن شرایط تاریخی و فرهنگی خود را حفظ کرده‌‌اند و به‌عنوان تاریخ گویا عمل می‌‌کنند. مناطق موزه‌‌ای به حوزه‌‌های جغرافیای مشخص در شهر گفته می‌‌شود که شامل موزه‌‌ها، ساختمان‌‌های تاریخی و فرهنگی و فضای دربرگیرنده‌‌ی این ساختمان‌‌ها است که در آن‌‌ها علاوه بر امکان بازدید از میراث‌فرهنگی، امکان لذت بردن از فضای شهری و تجربه‌کردن زندگی اجتماعی به افراد داده می‌‌شود.

فضای شهر؛ حرکت و دسترسی

 سیستم‌های حرکت و دسترسی در شهرها به گونه‌ای شکل می‌گیرند که به دو هدف کلی حرکت و دسترسی پاسخ دهند. این سیستم را می‌توان با سیستم گردش خون بدن مقایسه کرد. جاده‌های اصلی و وسایل نقلیه سریع‌السیر با ظرفیت بالا به عنوان رگه‌های اصلی عمل کرده و نقش حرکتی را ایفا می‌کنند. جاده‌های فرعی و وسایل نقلیه مناسب برای مسیرهای محلی، به عنوان مویرگ عمل می‌کنند و امکان دسترسی را فراهم می‌آورند. معمولاً در زمینه‌ی حرکت، سرعت و دسترسی، نفوذپذیری بافت در اولویت است. بنابرین عوامل بسیاری بر حرکت و سیستم‌های دسترسی در شهرها تأثیر می‌گذارد. برخی از این عوامل این سیستم را شکل می‌دهند، مانند سیاست‌ها و قوانین تنظیم کننده، کاربری زمین و طراحی شهری، رفتار کاربران و ترجیحات معطوف به شهرسازی. از عوامل دیگر می‌توان به روش‌های ایجاد تحرک در شهر، یعنی استفاده از وسایل نقلیه شخصی، پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری، استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی و سیستم‌های حرکتی جدید اشاره کرد. در صورتی که این عوامل به درستی با هم کار کنند و انتخاب‌های گسترده و مناسبی را در اختیار کاربران قرار دهند، سیستم حرکتی عملکرد مورد نظر را خواهد داشت.

هنرهای شهری و عمومی

هنر عمومی، با هنرهایی که برای نمایش در موزه‌‌ها و گالری‌‌ها تولید شده یا هنرهایی که توسط اشخاص به صورت مجموعه نگهداری می‌‌شوند، متفاوت است. به‌طورکلی هنرهای عمومی شامل مجسمه‌‌ها، هنر موزاییک، فواره‌‌ها یا المان‌‌های مرتبط با آب، صنایع‌دستی، ویدئوهای چندرسانه‌ای، اینستالیشن‌‌ها، کارهای هنری زیست‌‌محیطی، المان‌‌های زینتی یا عملکردی طراحی‌‌شده توسط یک هنرمند و نقاشی‌‌های دیواری است. اگر یک اثر هنری، منحصربه‌فرد یا ابتکاری نباشد، هنر عمومی محسوب نمی‌‌شود. باتوجه ‌به این تعریف، شهرها یا مناطقی که در فضاهای شهری خود از هنرهای عمومی به‌گونه‌ای بهره می‌‌برند که می‌‌توانند به‌عنوان موزه‌‌ای برای این شکل از هنر شناخته شوند، در این گونه‌‌بندی قرار می‌‌گیرند.

آموزشی – دانشگاهی

برخی شهرها به‌گونه‌ای شکل‌گرفته‌اند که دانشگاه‌‌ها و فضاهای آموزشی، به اثرگذارترین عنصر در اقتصاد، فرهنگ، اجتماع و سایر ابعاد شهر تبدیل شده‌‌اند. وجود دانشگاه‌‌های متعدد در یک شهر یا منطقه، یا وجود یک دانشگاه بسیار اثرگذار، می‌‌تواند فضامندی آن حوزه را به‌صورت ویژه‌‌ای تحت تأثیر قرار دهد.

سبز بودگی، طبیعت و محیط‌‌ زیست

شهر سبز، شهری است که در آن پایداری زیست‌‌محیطی از عوامل تعیین‌‌کننده محسوب می‌‌شود. چنین شهری با احترام به طبیعت و محیط‌‌ زیست، زندگی را برای انسان‌‌ها نیز مطبوع و دل‌‌پذیر می‌‌سازد. در شهر سبز هماهنگی و هارمونی میان محیط‌‌ زیست و عناصر شهری دیده می‌‌شود. استفاده از انرژی‌‌های پاک، حمل‌‌ونقل پاک و استفاده از حمل‌‌ونقل عمومی و پیاده‌‌مداری و کاربرد دوچرخه، پایین‌‌آوردن تولید ضایعات و استفاده از سیاست بازیافت، کیفیت آب و هوا، سازگاری ساختمان‌‌ها و ترکیب آن‌‌ها با محیط زیست و فضای سبز، از جمله معیارهای شهر سبز به شمار می‌روند.

شهرهوشمند و نوآور، همساز با فناوری

شهر هوشمند با سرعت پیشرفت فناوری همگام شده و توانایی پاسخگویی به نیازهای انسان قرن 21 را دارد؛ قرنی که با پیشرفت‌‌های سریع گره خورده است. از مؤلفه‌های اصلی شهر هوشمند، امکان دسترسی شهروندان به اطلاعات موردنیاز خود در هر لحظه است.

لازمه‌‌ی آنکه یک شهر را شهر نوآور بنامیم، سه عامل اصلی است که شامل سکونت افراد خلاق در شهر، وجود لایه‌‌ی میانی ارتباط ‌‌دهنده و حضور شرکت‌‌های نوآور است. در واقع نوآوری مرحله‌‌ای بعد از خلاقیت و دانش بوده و به معنای مرحله‌‌ی شکوفایی و گسترش ایده است. وجود پروژه‌‌ها‌‌، فضاها و مکان‌‌هایی برای تولید و انتشار دانش در حوزه و منطقه‌ی شهر نوآور امری ضروری است. سایت‌‌های علمی – فناوری نیز در زمره‌‌ی این گونه‌‌بندی قرار می‌‌گیرند.

چند فرهنگی بودن، تنوع و ارتباط پذیری

چندفرهنگی بودن عاملی است که می‌‌تواند تنوع فرهنگی و فکری را در یک اجتماع حفظ کرده و موجب ایجاد ارتباط میان فرهنگ‌‌های مختلف شود. شهرها و محدوده‌‌هایی که بتوانند از قابلیت تنوع فرهنگی خود در راستای پیوند بیشتر اعضای جامعه و کاهش شکاف‌‌های اجتماعی استفاده کنند، به اجتماعاتی پایدارتر و فضاهای شهری موفق‌‌تری دست خواهند یافت.

معیارهای زیستی و ارسی

شهرهایی که امکان حضور و فعالیت را به تمامی گروه‌‌های اجتماعی ساکن خود می‌‌دهند، فرصت استفاده از قابلیت‌‌های مادی و معنوی این گروه‌‌ها را داشته و فضاهای سرزنده خواهند داشت.

•  دوستدار کودک

شهر کامل باید واجد مشخصه‌هایی باشد که در آن جایگاه کودک به‌عنوان عضوی از اجتماع مشخص باشد و محیطی سازگار با روحیات کودکان و اسباب سرگرمی و بازی آنها فراهم کند. 

•  دوستدار معلولان

شهر کامل  باید استانداردهای مربوط به حضور و فعالیت افراد دارای ناتوانی یا معلولیت ذهنی یا جسمی را مدنظر قرار داده و معلولان به‌راحتی بتوانند مانند سایر افراد اجتماع از فضاهای شهر استفاده کرده و در آن زندگی کنند.

•  تفریحی – گردشگری

این گروه، مناطق و شهرهایی را شامل می‌‌شود که ویژگی‌‌های گردشگری داشته و در زمینه جذب توریست موفق بوده یا قابلیت جذب توریست را داشته باشند. حوزه‌‌هایی با المان‌‌ها و میراث تاریخی، مناطقی با ویژگی‌‌های طبیعی منحصربه‌فرد و ساحات‌های ویژه‌‌ی تفریح و گذران اوقات فراغت در این دسته جای می‌‌گیرند.

•  شهر با ابعاد معنوی و روحانی

در شهرهای با ابعاد معنوی و روحانی، المان‌‌های معنوی و روح‌‌بخش در جای‌‌جای شهر قابل رویت و حس‌‌شدن هستند که فضایی آرامش‌‌بخش برای روح و روان شهروندان و بازدیدکنندگان را به وجود می‌‌آورند. این المان‌‌ها می‌‌توانند شامل عناصر مربوط به مذاهب و عقاید صلح‌‌آمیز یا فضاهایی با فلسفه‌‌های خاص باشند.

•  سایر

اگر شهر مدنظر شما در دسته‌‌ای خارج از دسته‌‌های نام‌‌برده قرار داشت و ویژگی منحصربه‌فردی در آن توجه شما را جلب کرده و لازم دانستید که آن شهر در سطح جهان مطرح شود، با ارائه‌‌ی توضیحات و مستنداتی که دلیل مطرح شدن آن شهر یا منطقه را شرح می‌‌دهند، آن را با ما به اشتراک بگذارید.

اهداف شهر کامل- برجسته (Paragon City) به‌عنوان شورای تعامل شهری

•   معرفی ویژگی‌‌های ارزشمند و ایجاد چهره‌‌ای خاص برای شهرها از طریق ثبت آن‌‌ها به‌عنوان شهر کامل- برجسته

•  ثبت وضعیت شهرها بر اساس معیارهای تعریف‌‌شده و در قالب گونه‌‌بندی‌‌های مشخص و انتشار مشخصات آن شهر به‌عنوان مرجعی مستقل.

•  ایجاد فضایی منحصربه‌‌فرد که افراد بتوانند در آن تجربه‌‌ها و دانش خود را در زمینه‌‌ی مدیریت شهری به اشتراک بگذارند، از اهداف شورای تعامل شهر کامل است.  این تجربه‌‌ها می‌‌تواند در زمینه‌‌ی مسائل زیست‌‌محیطی، حمل‌ونقل، ایمنی و امنیت و مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی باشد. در واقع این شورا (Forum) رویکردی نو به اشتراک‌گذاری اطلاعات و ارتباط میان نهادهای مدیریتی شهر و همچنین شهرداری‌‌های سراسر جهان، در قالب استفاده از فضای شهری به‌عنوان منبعی قابل‌توجه از زندگی مطلوب و مثبت‌‌تر و با بهره‌‌بردن از راه‌‌های مسالمت‌‌آمیز، با مهربانی بیشتر، دوست‌‌داشتنی‌‌تر و خلاقانه‌‌تر دارد.

چگونگی شناسایی و معرفی شهر کامل- برجسته در سراسر جهان

شناسایی شهرهای ارزشمند در جهان، بر اساس تعاریف و کیفیت‌‌های شهر کامل- برجسته که پیش‌‌تر معرفی شد، صورت می‌‌گیرد.

لیست منتخب شهرهای کامل، هرساله معرفی شده و در سطح جهانی به‌عنوان مرجعی منحصربه‌فرد برای «شورای تعامل شهری» در سراسر کره‌‌ی زمین شناخته خواهد شد. این فهرست می‌‌تواند به‌عنوان کلیدی برای شناسایی ارزشمند‌‌ترین شهرها، به‌عنوان شهر کامل- برجسته عمل کند.

نکته (۱): مطالعه و بررسی نمونه‌‌های ثبت شده، در مقیاس‌‌های گوناگون شامل محله، بخشی از شهر، شهر و کلان‌‌شهر صورت می‌‌گیرد.

نکته (۲): برای ارزیابی حوزه‌‌های ثبت‌‌شده، مؤلفه‌های مورد نظر برای ارزیابی شهرهای ایده‌‌آل در هر گونه‌‌بندی باتوجه‌به ملزومات هرگونه، ضرایب خاص خود را می‌‌گیرند. نمونه‌‌های معرفی‌‌شده، در هر کدام از این مؤلفه‌ها امتیازدهی می‌‌شوند و با اعمال ضرایب، مجموع امتیاز آن‌‌ها محاسبه خواهد شد. در هر گونه‌بندی مناطقی که بالاترین امتیازها را کسب کرده باشند، به‌عنوان شهر کامل- برجسته (Paragon City) معرفی خواهند شد.

نکته (۳): به‌محض ثبت نام یک متقاضی، عضویت شهر پاراگون به وی اعطا خواهد شد و به عضویت شورای تعامل شهری(شهر کامل-برجسته) در می‌‌آید.

نکته (۴):  تمامی اعضای پاراگون سیتی (شورای تعامل شهری) گواهینامه عضویت را دریافت خواهند کرد و در مرحله‌‌ی بعد، اعضا امکان ثبت نام و معرفی شهرهای خود و ارائه‌‌ی درخواست جهت بررسی و انتخاب به عنوان شهر کامل- برجسته پیدا می‌‌کنند. پس از انتخاب شهر یا حوزه توسط هیات داوران، آن حوزه واجد شرایط دریافت نشان نمادین و تابلوی یادبود پاراگون می‌‌شود.

نکته (۵): طراحان اثرگذار و نوآور در شهر پاراگون، می‌‌توانند در هنگام ثبت‌نام، گواهینامه دریافت کنند.

نکته (۶): اعضای پاراگون سیتی (شورای تعامل شهری)، در مراسم سالانه معرفی خواهند شد.

نهادهای مدیریتی شهرها و شهرداری‌‌ها چرا نیاز به ثبت‌نام برای عضویت دارند؟

انتخاب شدن به‌عنوان شهر کامل – برجسته (Paragon City)، فرصتی یگانه و معتبر در سطح بین‌‌المللی برای شهرهای سراسر جهان به وجود می آورد که دانش شهری و چشم‌‌انداز خود را از طریق تبادل عمیق ایده‌‌ها میان بخش‌‌های مختلف دنیا که تحت تأثیر فرهنگ‌‌ها، آداب‌ و رسوم، اعتقادات، سنت‌‌ها، نوآوری‌‌ها، مضامین و تجربیات گوناگون هستند، گسترش داده و آن را غنی بسازند.

پاراگون سیتی، شورایی (Forum) است که ارتباطات حرفه‌‌ای را میان شهرهای عضو شده، در رابطه با رویکردها و راهبردهای جدید برای ایجاد زندگی مطلوب در توسعه‌‌های چندجانبه، تسهیل می‌‌کند. همچنین این شورا به دنبال جست وجو و مباحثه در مورد دستاوردهای بزرگ شهرها است.

خدمات حرفه‌‌ای دیگر برای اعضا که توسط پاراگون سیتی (شورای تعاملات شهری) ارائه خواهد شد، عبارت‌اند از:

•  سازماندهی حداقل یک وبینار حرفه‌‌ای در سال

توجه: شهردارانی که تمایل دارند در وبینارها شرکت کنند، هنگامی‌که دیدگاه خاص خود را برای انتشار در سطح بین‌‌المللی اعلام کنند، به‌عنوان عضوی از وبینار دعوت خواهند شد.

•  انتشار دستاوردهای بزرگ شهرها در مجله و وب‌سایت 2A

•  ویدئوهای سخنرانی شهرداران در سایت 2A و پلاتفرم Artalk به نمایش در خواهد آمد.

•  اعضای پاراگون سیتی (شورای تعامل شهری) در مراسم سالیانه‌‌ی پاراگون سیتی معرفی خواهند شد و نمایندگان رسمی، گواهینامه دریافت خواهند کرد.

•  لیست منتخب شهر کامل – برجسته ، برای انتشار و معرفی، با سایر رسانه‌‌های بین‌‌المللی به اشتراک گذاشته خواهد شد.

•  دیدگاه‌‌ها، عملکرد و بازخورد حرفه‌‌ای شهرهای و متخصصان، به‌عنوان اعضای پاراگون سیتی، در مرکز تحقیق و توسعه‌‌ی معماری 2A منتشر شده و انعکاس خواهد یافت.

امتیازدهی به شهرها

تمامی شهرهایی که عضویت را دریافت کرده‌‌اند، توسط گروه داوری متشکل از ۷ متخصص، در زمینه‌‌های مختلفی که در جدول زیر مشخص شده است، مورد ارزیابی قرار می‌‌گیرند و امتیاز نهایی آن‌‌ها با محاسبه‌‌ی میانگین امتیازهای اعطا شده توسط داوران مشخص می‌‌شود. بر این اساس، تمامی شهرهای ثبت‌‌نام‌‌شده گواهینامه‌‌ای معتبر دریافت می‌‌کنند که نمایانگر امتیاز و رتبه‌‌ی آنان در بررسی تخصصی است.

امتیاز شهرها به عنوان مرجعی برای شناخته‌‌شدن این شهرها در سطح بین‌‌المللی، به خصوص در زمینه‌‌ی گردشگری در نشریات و رسانه‌های معتبر بین‌‌المللی منعکس خواهد شد.

جدول زیر نمایانگر معیارهای موردنظر برای هیات داوران جهت امیتازدهی به شهرها است.

جدول:

نمره از 1 تا 10  معیارها

تنوع فرهنگی و وجود فرهنگ‌‌های ویژه

وجود عناصر تاریخی

کیفیت فضاهای همگانی

امنیت و ایمنی

دسترسی مناسب (سیستم حمل و نقلی متنوع و پوشش‌‌دهنده)

کیفیت آب و هوا (پایین بودن میزان آلاینده‌‌ها)

وجود امکانات و خدمات برای گردشگران

وجود کیفیت‌‌های کالبدی منحصر به فرد

وجود اکوسیستم ویژه و عناصر طبیعی خاص

یادآور می شود که شهر کامل – برجسته (Paragon City) با تعریف شرایط نهایی و استاندارد برای تمامی اعضای جامعه، ارزشی آموزشی خواهد داشت و افراد را برای یادگیری، تشخیص و در نهایت مطابقت شهرهایشان با این استانداردها تشویق می‌‌کند.

-        مدیریت مجله معماری و ساختمان و 2A

منابع:

2A Magazine – International Hub for Architectural Studies

www.2aincorp.com

تا کنون شهرهای ماسوله، شوشتر و یزد به عنوان «شهر کامل» ایران، انتخاب و معرفی شده‌اند.

لینک های مرتبط:

https://diyarmirza.ir/1400/08/%D9%85%D8%A7%D8%B3%D9%88%D9%84%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%87%D8%B1-%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7/